piraye

nazim hikmet ’in ugruna siirler yazdigi karisinin ismi.

süs, süsleyen anlamındadır. nazım hikmet’in eşi olan hatice piraye ran, sayesinde piraye adı bilinir olmuştur. ayrıca benim en yakın dostumun, dünya tatlısı, güzel bir insanın adıdır.

(bkz: piyale)

piraye için yazilmiş : saat 21-22 şiirleri


ne güzel şey hatırlamak seni :
ölüm ve zafer haberleri içinden,
hapiste
ve yaşım kırkı geçmiş iken...

ne güzel şey hatırlamak seni :
bir mavi kumaşın üstünde unutulmuş olan elin
ve saçlarında
vakur yumuşaklığı canımın içi istanbul toprağının...
içimde ikinci bir insan gibidir
seni sevmek saadeti...
parmakların ucunda kalan kokusu sardunya yaprağının,
güneşli bir rahatlık
ve etin daveti :
kıpkızıl çizgilerle bölünmüş
sıcak
koyu bir karanlık...

ne güzel şey hatırlamak seni,
yazmak sana dair,
hapiste sırtüstü yatıp seni düşünmek :
filânca gün, falanca yerde söylediğin söz,
kendisi değil
edasındaki dünya...

ne güzel şey hatırlamak seni.
sana tahtadan bir şeyler oymalıyım yine :
bir çekmece
bir yüzük,
ve üç metre kadar ince ipekli dokumalıyım.
ve hemen
fırlayarak yerimden
penceremde demirlere yapışarak
hürriyetin sütbeyaz maviliğine
sana yazdıklarımı bağıra bağıra okumalıyım...

ne güzel şey hatırlamak seni :
ölüm ve zafer haberleri içinden,
hapiste
ve yaşım kırkı geçmiş iken...


20 eylül 1945

salkım söğüt 2 albümünde hakan yeşilyurt`un seslendirdiği bir nazım hikmet ran şiiri. inanılmaz bir beste ile bütünleşmiş insanı, duygusal insan topluluğu güruhuna dahil ettiren bir hödö.

bulutlar geçiyor haberlerle yüklü ağır

buruşuyor hala gelmeyen mektubun avucumda

yürek kirpiklerin ucunda

benim bağırasım gelir

piraye piraye piraye diye..

aynı zamanda taci uslu’nun da mükemmel bir şekilde seslendirdiği bir nazım hikmet şiiri.

şener şen’in başrolde oynadığı gönül yarası adlı muhteşem filmin esmer güzeli oyuncusu.

mavi gözlü dev filminde dolunay soysert’in canlandıracığı karakter.

piraye için yazılmış saat 21-22 şiirleri’nden


24 eylül 1945

en güzel deniz :
henüz gidilmemiş olanıdır.
en güzel çocuk :
henüz büyümedi.
en güzel günlerimiz :
henüz yaşamadıklarımız.
ve sana söylemek istediğim en güzel söz :
henüz söylemememiş olduğum sözdür...

--------------------------------------------------------------------------------

30 eylül 1945

seni düşünmek güzel şey
ümitli şey
dünyanın en güzel sesinden en güzel şarkıyı dinlemek gibi bir şey.
fakat artık ümit yetmiyor bana,
ben artık şarkı dinlemek değil
şarkı söylemek istiyorum...

--------------------------------------------------------------------------------

18 ekim 1945

kale kapısıdan çıkarken ölümle buluşmak üzre,
son defa dönüp baktığımızda şehre,
sevgilim, şu sözleri söyleyebileceğiz :
"- pek de öyle güldürmedinse de yüzümüzü,
çalıştık gücümüzün yettiği kadar
seni bahtiyar
kılalım diye.
devam ediyor bahtiyarlığa doğru gidişin,
devam ediyor hayat.
içimiz rahat,
gönlümüzde hak edilmiş ekmeğine doymuşluk,
gözümüzde ışığından ayrılmanın kederi,
işte geldik gidiyoruz
şen olasın halep şehri..."

--------------------------------------------------------------------------------

8 kasım 1945

uzaktaki şehrimin damları üzerinden
ve marmara denizinin dibinden geçip
sonbahar topraklarını aşarak
olgun ve ıslak
geldi sesin.
bu, üç dakikalık bir zamandı.
sonra, telefon simsiyah kapandı...

nazım hikmet’le tanı$tığında 24 ya$ında olan, 16 ya$ında evlilik yapmı$ suzan ve mehmet fuat adında 2 çocuğa sahip ve paris’e gidip bir türlü geri dönmeyen bir adamla evli fakat bo$anmak üzeredir.

ey,
kızım, annem, karım, karde$im,sen
ba$ında güne$ler esen
altın gözlü çocuk
altın gözlü çocuğum benim:
deli çığlıklar atıp avaz avaz
burnumun dibinden gelip geçti de yaz,
ben, bir demet mor menek$e olsun
getiremedim sana!
ne haltedek,
dostların karnı açtı
kıydık menek$e parasına.

bu nazım hikmet’in piraye’ye yazdığı ilk $iirdir.piraye ise o sırada mor menek$eden ziyade iki çocuğu olduğu için kararsızdır yeni bir evliliğe.ailesi de "komünist bir $airle" evlenmesine kar$ıydı, bu yuzden 2 yıl boyunca nazım hikmete "evet" dememi$tir.fakat 1932 yılının ba$ında artık razı olmu$tur ve o yıl evlenmeye karar vermi$lerdir.fakat piraye bo$anamadığı için evlenememi$lerdir.o sırada savcılık nazım hikmet’in gece gelen telgraf isimli kitabı için toplatma kararı almı$tır.ve bundan 2 hafta sonra komünizm propogandası yapmak ve gizli örgüt kurmak suçlarından tutuklanıp 1 haziran’da yargılanmak üzere bursa hapishanesine gönderilmi$tir.

bir tanem!
son mektubunda
"ba$im sizliyor
yuregim sersem!"
diyorsun.
"seni asarlarsa
seni kaybedersem;"
diyorsun;
"ya$iyamam!"
ya$arsin karicigim,
kara bir duman gibi dagilir hatiram ruzgarda;
ya$arsin kalbimin kizil sacli bacisi
en fazla bir yil surer
yirminci asirlilarda
olum acisi.

olum
bir ipte sallanan bir olu.
bu olume bir turlu
razi olmuyor gonlum.

fakat
emin ol ki sevgili;
zavalli bir cingenenin
killi, siyah bir orumcege benzeyen eli
gecirecekse eger
ipi bogazima,
mavi gozlerimde korkuyu gormek icin
bo$una bakacaklar
nazima!

ben,
alaca karanliginda son sabahimin
dostlarimi ve seni gorecegim,
ve yalniz
yari kalmi$ bir $arkinin acisini
topraga goturecegim...

karim benim!
iyi yurekli
altin renkli,
gozleri baldan tatli arim benim
ne diye yazdim sana
istendigini idamimin,
daha dava ilk adiminda
ve bir $algam gibi koparmiyorlar
kellesini adamin.

haydi bunlara bo$ ver.
bunlar uzak bir ihtimal.
paran varsa eger
bana fanila bir don al,
tuttu bacagimin siyatik agrisi,
ve unutma ki
daima iyi $eyler du$unmeli
bir mahbusun karisi.

cumhuriyetin 10. yılı sebebi ile af çıkmı$ ve 1.5 yıllık tutukluğunun ardından ağustos 1934’de nazım hikmet salıverilmi$ ve 31 ocak 1934’de hatice zekiye pirayende sonunda nazım’ıyla evlenmi$tir.

oh!

nazımın yüreğindeki tek kadındır...diğerleri sadece şaire şiirlerinde ilham kaynağı olmuştur...nazımın kalbini zorlamış tek kadındır...nazım hikmet pirayeden ayrıldıktan sonra halasının kızı münevverle beraber olmuştur...nazımın pirayeye yaptığı haksızlıklar afedilecek gibi değildir...bu yüzden nazım bir keresinde’’ben sadece aşk suçlusuyum’’diyerek kendini özetlemiştir...

hakan yesilyurt un harika soyledigi sarki.
"benim bagirasim gelir piraye, piraye, piraye diye" der, siz piraye yerine baska isim soylersiniz, darilmaz.

aynı zamanda okunası bir canan tan romanıdır.

nazim hikmet muthis yazmis, hakan yesilyurt muthis yorumlamistir, ben de muthis dinlerim.