hüseyin kazım kadri

siyâset adamı, yazar. 1870 yılında istanbul’da doğdu.
soğukçeşme askerî rüştiyesinde ilköğrenimini, mülkiye mektebini, izmir ingiliz ticâret mektebini bitirdi. kendi kendini yetiştirdi. arapça, farsça, ingilizce, fransızca, lâtince ile grekçe yâni rumca’yı öğrendi. zirâat tahsili için almanya’ya gitti. dönüşünde, aydın vilâyeti muhâsebe kaleminde, istanbul mâliye nezâreti mektûbî kaleminde ve hâriciye nezâretinde memurluklarda bulundu. dârüşşafaka lisesinde astronomi öğretmenliği yaptı. bir sene manisa’daki çiftliklerine çekilerek çiftçilikle uğraştı. 1908’de meşrûtiyet’ten sonra tevfik fikret ve hüseyin câhid ile tanin gazetesi’ni çıkardı. samsun, selânik mutasarrıflıklarında, halep vâliliğinde, istanbul şehreminliğinde, vâli vekilliğinde, selânik vâliliğinde çalıştı. 1912’de meclis-i mebusân’a manisa mebûsu olarak girdi. ittihatçılar tarafından tekrar selânik vâliliğine gönderildi (1912). rumeli balkan harbi ile kaybedilince, ittihatçılarla arası açıldı ve beyrut’a gitti (1914). büyük türk lügati’ni hazırlamaya başladı. sûriye’nin osmanlı imparatorluğundan ayrılması üzerine, yerliler tarafından beyrut vâliliği teklif edildi. fakat kabul etmedi. istanbul’a gelerek yeniden siyâsî mücâdeleye başladı. mütârekede meclis-i mebûsan’a aydın mebûsu olarak girdi ve ikinci başkan oldu.

işgâl kuvvetlerince meclisin dağıtılması üzerine, aynı sene, tevfik paşa kabinesinde ticâret, zirâat ve evkaf nâzırlıklarında bulundu. ankara hükümeti ile olan anlaşmazlığı çözmek için müşir ahmet izzet paşa başkanlığındaki heyette bulundu. bilecik mülâkâtında uzlaşmanın imkânsız olduğunu görerek istifâ etti.

ticâretle uğraşmaya başladı. son yıllarını beylerbeyi’ndeki yalısında geçirdi. hava değişimi için gittiği tarsus’ta öldü. nâşı istanbul’a getirilerek küplüce mezarlığına gömüldü (1934).

ölümünden iki yıl önce değerli kütüphânesini üsküdar’da bulunan selim ağa kütüphânesine bağışladı. dînî eserlerinde şeyh muhsin-i fânî takma adını kullandı. altmışa yakın eseri vardır.

hak ve hakikat, felâha doğru, istikbâle doğru, islâm’ın avrupa’ya son sözü, yirminci asırda islâmiyet, arnavutlar ne yaptı? çar nikola’ya açık mektup, 10 temmuz inkılâbı ve netâyici, nüzûl, beyân, târih hâtıraları, büyük türk lügati, insan hakları beyannâmesinin islâm hukûkuna göre îzâhı, eserlerinin belli başlılarıdır.