kars

serhat sehri, sehir soguk olsada insani sicaktir. plaka kodu 36’dyr.

telefon kodu 474 olan ilimiz.

bir cemal sureya siiri.

oyle guzel ki olurum artik
beyaz uykusuz uzakta
kars cocuklarin da kars’i
oluleri yagan karda
donmus gozlerimin arasi

sen kucugum simsicak
ne derler ona- bu kizakta
boyuna turkuler yakiyorsun ya
sanki her turkuden sonra
hohlasan gok bugulanacak

anla ki her durakta
yok sinirlari askin
o iyi yuzlu tanri
beklesin dursun bizi
kurdugumuz rahat tuzakta

nasil olsa yine bir gun
doneriz bu yollardan geri
senin bir elinde bir mendil
oburunde kus sesleri.

bir zamanlar 50 milyon ytl’ye satilik denilen, en fazla heykeli bulunan, artik issizlasmis sehrimiz.

esasinda en duzenli caddelere ve sokaklara sahip sehirlerimizdendir ve ozellikle mimarisinde bas gosteren rus etkisi ve ruslardan kalma binalari sayesinde oldukca degisik bir etki birakmaktadir giden ve goren bireylerde.

gidenlerin donmeyi, kalanların gitmeyi dusundugu nice dogu illerimizdendir.
orhan pamuk’un ’kar’ isimli kitabinda roman kahramani ka’nin bulundugu sehirdir. ayrica ugur yucel’in ’alacakaranlik’ dizisinin bazi bolumleri ve sezen aksu’nun ’eskidendi cok eskiden’ isimli sarkisinin klibi bu sehrimizde cekilmistir.

zamaninda rus isgalinde yasamasindan oturu oldugu soylene gelir ki turkiye’de sehir duzenlemesinin en iyi oldugu sehirdir.

(bkz: kars peyniri).

kışın, hele yüksek bir yerde oturuyorsanız, bu şehirde öyle kar yağardı ki bir gün dışarı çıkmayınca kapı önünde biriken karlar yüzünden açılmaz hale gelirdi. ama o soğukta bile tuhaf bir sıcaklığı vardır bu şehrin, insanlarının. hava burnumuzdan çıkan buharı bile donduracak kadar soğukken, sizinle konuşan insanının yüzündeki kırmızılık içinizi ısıtır. alışmak zordur bu şehire, ayrılmak da..

kuzeydoğu anadoluda bulunan bir şehir.

baba memleketimin topluca düşman olduğu ve kin güttüğü şehir. kız alınıp verilmez.

şehir planı rus işgali sırasında hollandalı mimarlar tarafından yapılmıştır kesme taştan yapılmış baltık mimarisi tarzında yapılar mevcuttur bu yapılar peç adı verilen bir sistemle ısıtılmaktadır.

kars doğu anadolu da ülkemizin en doğusundaki ve aynı zamanda karasal iklim dolayısıyla da en soğuk illerinden birisidir. ancak iklimsel olumsuzluğu ilin sanayii gelişmesinde nispeten olumsuz olmuş olmasına rağmen il turizm potansiyeli açısından bölgenin başlıca illerinden birisidir.

kars şehrinin adı bir türk boyu olan karsaklar’dan gelmektedir. m.ö.130-127 yıllarında kafkasyadan gelerek kars çevresine yerleşen karsaklar ilimize bu adı vermişlerdir. bu durumda kars en eski türkçe il adı unvanını kazanmıştır. arkeolojik çalışmalarda bölgenin yontma taş devrinden (m.ö.13000-10000) itibaren kesintisiz iskan gördüğü anlaşılmıştır. bölgede hurriler, urartular, iskitler, parthlar, sasaniler, romalılar, bizanslılar, selçuklular, gürcüler, akkoyunlular, karakoyunlular, osmanlılar hakimiyet kurmuşlardır. bu medeniyetlerin izlerini günümüzde kars merkezde anı ören yeri’nde ve ilçelerimizde ayakta kalmış taşınmaz kültür varlıklarında görmekteyiz.1919 da anadoluda bir ilke imza atarak bir cumhuriyet de kars da kurulmuştur "cenubî garbi kafkas hükümet-i cumhuriyesi"

il ülkemizin başlıca kış turizm merkezinden birisidir ve yapılacak yatırımlarla bu alanda daha da gelişebilir. bunun yanı sıra kültür turizmi açısından da tarihin çok eski devirlerine uzanan antik kalıntıları ve ören yerleri ile önde gelen kültür turizmi açısından da yontma taş çağından itibaren kesintisiz bir yerleşime sahne olan kent önde gelen kültür turizm merkezlerindendir.ilin inanç turizmindeki potensiyeli de dikkat çekicidir.selçukluların m.s.1064 yılında anadolu’ya ilk girişlerinde anı ören yeri’nde yaptıkları camiler, erken dönem hıristiyan kiliseleri bu potansiyelin bir göstergesidir. il bozulmamış doğasıyla da eko turizm ve spor turizmi açısından kullanılmayı bekleyen önemli bir potansiyele sahiptir.1915 yılında enver paşa komutasındaki osmanlı ordusu kars’ı kurtarmak için sarıkamış harekâtı’na başlamış, allahuekber dağları’nda doğa ile olan mücadelesinde yenik düşmesine rağmen bir kısım asker kısa bir süre de olsa kars’a girmeyi başarmıştır. ancak, ruslar yeniden duruma hakim olmuşlardır. rusya’da çarlık rejimini sona erdiren devrim hareketinden sonra 3 mart 1918’da yapılan brest-litowsk antlaşmasıyla kars bölgesin terk etmişlerdir. bu arada ermeniler kars yöresine saldırarak katliam yapmışlar, şehri yakmışlardır.

buna engel olmak isteyen karslılar kendi olanakları ve wilson prensiplerine uygun olarak 5 kasım 1918’de milli islam şurası adı ile demokratik bir yerli hükümet kurmuşlardır. batum, artvin, ahıska, ahılkelek, serdarabad ve ordubad’a kadar nahçıvan türkleri de kars’taki bu yerli hükümete katılarak sancak ve ilçe teşkilatını kurmuşlardır. ermeni ve gürcüler yöreye bir süre egemen olmuşlar, 30 ekim 1920’de general kâzım karabekir buradaki ermeni kuvvetlerini yenmiş ve moskova ve kars antlaşmaları ile türkiye sınırları içerisinde kalmıştır. türkiye cumhuriyetinin bir ili olan kars’tan, 1992 yılında ardahan ve iğdır ilçeleri ayrılarak ayrı birer il konumuna getirilmişlerdir.

osmanlı-rus savaşında halkın müdafası kısmen rusları püskürtmesinden dolayı gazi üvanını almıştır ve türk kurtuluş savaşında önemli rol oynamıştır.

dünyaca ünlü gravyer peynirinin üretildiği şehir. ayrıca, kaşar ve bal gibi ürünlerde de bir numaradır.

gidildiğinde mutlaka en az bir teker eski kaşar alınması gerekn güzide doğu ilimiz.

gelişememiş şehirdir.

su an -32 derece olan, sokaklarında sadece ayazın dolaştığı, özlediğiniz varsa ateşini daha bir içinize düşürecek kadar yalnız bir şehir. burada kimse kalmak istemiyorken, yalnızlığın tadını çıkarmak isteyen, aldatılmış kırık kalpli insanlar burada sessizce ağlamayı tercih ediyor, biliyorum, görüyorum.

fiziki ve manevi anlamda soğuk bir kenttir. bununla birlikte bir finlandiya’dır, bir norveç’tir, bir izlanda’dır.

(bkz: ani harabeleri)

tcdd nin dogu ve erzurum ekspreslerinden herhangi biriyle ulasilabilcek,memleketin oteki ucundaki sehir.