refet bele

türk asker ve siyâset adamı. 1881 senesinde istanbul’da doğdu. ilköğrenimden sonra, 1899 yılında harbiye mektebini (harp okulu), 1912 senesinde erkân-ı harbiye mektebini (harp akademisini) bitirdi, kurmay subay olarak osmanlı ordusuna katıldı. balkan savaşında ve birinci dünyâ savaşında çeşitli cephelerde savaştı. birinci dünyâ savaşı sırasında filistin cephesinde, özellikle ikinci gazze muhârebesinde büyük yararlıklar gösterdi. 1916’da kurmay albaylığa terfi etti. mütâreke döneminde, merkezi sivas’ta bulunan 3. kolordu komutanlığına tâyin edildi. 19 mayıs 1919’da mustafa kemal’le birlikte samsun’a çıkıp millî mücâdeleye katıldı. amasya tamîmi kararlarının hazırlanmasında yardımcı oldu. 13 temmuz 1919’da, ordudaki vazifesinden ayrıldı. erzurum kongresinde heyet-i temsiliye’ye seçilerek, sivas kongresine katıldı. bu kongrede, amerikan mandasını savunan grup arasında yer aldı. konya’da delibaş, denizli’de demirci mehmed efe ve çerkez ethem tarafından idâre edilen karşı hareketlerin bastırılmasında vazife aldı. güney cephesi komutanlığına getirildi. son osmanlı meclis-i mebusanı’na izmir milletvekili seçildi. ankara’da toplanan tbmm’ye izmir milletvekili olarak katıldı. 16 eylül 1920’de dâhiliye vekili (içişleri bakanı) oldu. 21 nisan 1921’de dâhiliye vekilliğinden ayrıldı. 30 haziran 1921’de tekrar aynı vazifeye getirildi. 6 ağustos 1921’de ek olarak müdâfaa-i milliye vekilliğini (milli savunma bakanlığını) de üstlendi. dâhiliye vekilliği, 10 ekim 1921’e kadar sürdü. müdâfaa-i milliye vekilliğiyse 10 ocak 1922’ye kadar devam etti. ekim 1922’de tbmm temsilcisi olarak, mudanya mütârekesi gereğince trakya’yı yunanlılardan devralmakla vazifelendirildi. kasım 1922’de ankara hükümetinin istanbul temsilciliğine tâyin edildi. halîfe abdülmecid efendiye bir at hediye etmesi ve hilâfetin korunmasından yana tavır takınması sebebiyle mustafa kemal’le arası açıldı. tbmm’nin ikinci döneminde, istanbul milletvekili seçildi. mustafa kemal’in asker ve sivil kadroların ayrı ayrı olması gerektiğini söylemesi üzerine, milletvekilliğini tercih etti ve komutanlık vazifesinden ayrıldı.
bir grup arkadaşıyla birlikte, 8 kasım 1924’te, cumhûriyet halk fıkrasından istifâ eden refet bele, 17 kasım 1924’te, ilk muhâlefet partisi olan terakkiperver cumhûriyet fırkasının kuruluşunda yer aldı. partinin, haziran 1925’te kapatılmasından sonra, 17 haziran 1926’da mustafa kemal’e karşı düzenlenen izmir suikastıyla ilgili olarak tutuklandı ve istiklâl mahkemesinde yargılandı. fakat beraat etti. kasım 1926’da milletvekilliğinden istifâ ederek meclisten çekildi. 1939 yılında, istanbul’dan milletvekili seçilerek tekrar tbmm’ye girdi. 1950’ye kadar, dört dönem, istanbul milletvekili olarak vazife yapan refet bele, haziran 1950’de demokrat parti hükümeti tarafından, beyrut’taki birleşmiş milletler filistin mültecilerine yardım komitesine, türk delegesi olarak gönderildi. bu görevi, mart 1961’e kadar sürdüren refet bele, 2 ekim 1963’te istanbul’da öldü.