onbeşinci yüzyılın başlarında, doğu türkistan ve eski uygur bölgesinde, çağatay hanedanı hüküm sürüyordu. bunlar, müslümanlığı benimsemiş ve müslüman olmayan oyrat ve kalmuklarla savaşmakta, cihad etmekteydiler.
çağatayların hükümdarı veyis han, 1418-1428 yılları arasında bir yandan iktidarı sürdürüyor, bir yandan da sulama kanalları açarak tarımı geliştirmeye çalışıyordu. kaşgar, yarkent ve hotan çevresine tamamen hâkimdi.
veyis han, 1429da öldü ve oğulları esen buğa ile yunus beğ arasında taht kavgası başladı. emir doğlat seyyid ali, esen buğayı destekledi ve esen buğa, tahta çıktı. bilgin ve edib olan kardeşi yunus beğ ise, timuroğullarından uluğ beye sığındı.
yunus beğ, tahttan vazgeçmemişti ve ele geçirmek için fırsat kolluyordu. esen buğa, 1462de ölünce, aradığı fırsatı buldu ve timurlu ebu said hanın desteği ile, bütün batı çağatay bölgesini ele geçirdi. ama kaşgar, yarkent ve hotan civarı, şeklen çağatay hanına bağlı olan türk doğlat ailesinin elinde kaldı.
timurlu ebu said ölünce, oğulları birbirine düştüler. bu kavgalara yunus han da karıştı. 1484de taşkenti timurlulardan alarak, başkentini tufandan buraya nakletti. 1486da ölen yunus hanın yerine, oğlu ahmed han geçti. oyratlara ve kalmuklara karşı başarılı seferler yapan ahmed han, kaşgar ve yenihisarı ülkesine kattı. kendisi aksu ve turfanda, yani eski uygur bölgesinde hüküm sürüyor, kardeşi mahmud han ise taşkentte oturuyor, ülkenin batı bölgesini idare ediyordu.
bu sırada, mahmud hana bağlı ve onun hizmetinde bulunan muhammed şibanî (şeybanî), türkistanda hanlığını ilân etti ve semerkanda girdi. bunun üzerine ahmed han ve mahmud han kardeşler, kuvvetlerini birleştirerek şibanînin üzerine yürüdüler. fakat, önceki bölümde de gördüğümüz gibi, bu savaşta şibanî galip geldi, ahmed ve mahmud han kardeşleri esir aldı. şibanî, taşkent ve sayramı ülkesine kattıktan sonra, esir kardeşleri serbest bıraktı. ahmed han, 1503te öldü ve yerine, oğlu mansur geçti. mansur, uygur hanı olarak tanınıyor, kaşgar, yarkent ve hokandı, kardeşi said han idare ediyordu. iki kardeş, islâmiyeti yaymak için çaba harcadılar.
uygur (turfan) hanı mansur, 1543te öldükten sonra taht kavgalara başladı ve çin de bu kargaşalığı körükledi. fakat, zayıflayarak da olsa, turfan hanlığı veya sultanlığı uzun zaman devam etti.
hanlığın kaşgar koluna hükmeden said handan sonra, yerine oğlu abdürreşit geçti (1565). fakat, doğlatların, kırgız-kazakların saldırılarına uğrayan hanlık gittikçe küçülüyordu ve 16. yüzyılın sonunda kaşgardan ibaret kalmıştı. bu bölge de, mançu sülalesi zamanında (1644-1911) çine bağlandı. fakat, ayaklanmalar devam etti.
1866da yakub beyin başlattığı isyan, türkistana bağımsızlık kazandırmak amacına yönelikti. yakub bey, "atalık gazi" unvanı ile anılır. çine bağımlılığı reddederek kendini kaşgar hanı ilan etmişti. doğudan çinliler, kuzeyden ruslar, güneyden ingilizler doğu türkistanı tehdit ediyordu.
yakub han, bu devletler kendisine her türlü vaadde bulunur, bir yandan da ülkesini işgal etmek için fırsat kollarlarken, asıl bağlanacağı devletin osmanlı imparatorluğu olacağını biliyordu ve 1870te elçiler göndererek, sultan abdülazize bağlılığını bildirdi. osmanlılar, kaşgara askerî öğretmenler ve bir miktar silâh göndermekten başka bir yardım yapamadılar. çünkü, kendi durumları da iyi değildi.
yakub han, 1877de öldü ve direniş kırıldı. çinliler, bu tarihte kaşgar-turfan (çağatay) hanlığını topraklarına kattılar ve bu bölgeye "yeni fethedilmiş ülke" anlamına gelen sinkiang (sincan) adını verdiler.
çağatay hanligi
robot süpürge
bebek maması
aptamil bebek maması
en ucuz klima fiyatları
klima fiyatları
dubai vize
sözlük scripti sütyenli atlet
şişli escort görükle escort türkçe seks hikayeleri izmir escort hatay escort izmir escort ankara escort
çankaya escort maltepe escort buca escort denizli escort denizli escort çiğli escort şirinevler escort çekmeköy escort
Anadolu Yakası Escort istanbul escort
şişli escort
esenyurt escort
beylikdüzü escort
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?